در این مقاله قصد داریم پیرامون هیجان انگیزترین، مفیدترین، خطرناک ترین، بی خودترین، ضروری ترین، برترین، مضحک ترین، پر اشتباه ترین و پر افتخار ترین رویدادهای کیهان نوردی از زبان استاد «سیروس برزو» بپردازیم. آنچه در ادامه می آید پاسخ این پژوهشگر تاریخ کیهان نوردی درباره این ترین های عجیب و غریب است. با آی تی رادار همراه باشید
ترین های فضایی ؛ باید اعتراف کنم که پاسخ به این سوال سخت و شاید غیرممکن است زیرا جزئیات خیلی از برنامه های فضایی منتشر نمی شود. به همین دلیل نمی توان درباره آنها قضاوت درستی کرد. بویژه در دوران شوروی سابق که اخبار باید از فیلترهای مختلف می گذشت. اما در هر صورت آنچه می آید خالی از لطف نیست.
هیجان انگیزترین رویداد کیهان نوردی
هیجان انگیزترین رویداد کیهان نوردی که به یاد می آورم، سفر آپولو _۱۱ بود که حتی در شهر دور افتاده و کوچکی مثل سرخس (آن موقع من تقریبا ۱۶ سالم بود) مردم لحظه به لحظه منتظر خبر جدیدی از این ماموریت بودند و همه جا حرف این پرواز بود.
خاطره جالبی هم از شور و حال مردم در آن روزها دارم. در آن زمان یک نفر از هم شهریان ما در سرخس، متخصص در غلو بود ! یادم است روز بعد از گام گذاشتن آرمسترانگ بر ماه، من و چند نفر از جوانان از جلوی مغازه اش می گذشتیم، چون وی علاقه من به فضانوردی را می دانست تا مرا دید صدایم زد و پرسید دیدی چطور آرمسترانگ از ماه نشین پایین آمد و روی ماه قدم گذاشت؟ آن موقع در سرخس تلویزیون وجود نداشت و مردم همانطور که گفتم خبرها را از رادیو پیگیری می کردند. با تعجب گفتم دیدم؟! از کجا می شد ببینم؟ از رادیو شنیدم. مگر شما دیدید؟ گفت بله؟! پرسیدم چطور؟ گفت از روی پشت بام! گفتم آقا با تلسکوپ هم نمی شود فرود آرمسترانگ را دید شما چطور دیدید؟ لبخندی زد و گفت: ای… شما جوان های دوره روغن نباتی چشمتان کجا بوده؟ من بدون تلسکوپ هم توانستم ببینم! بعد مو به مو گفتار گوینده رادیو که شب قبل لحظه به لحظه جریان فرود را گذارش می داد طوری تعریف می کرد که گویی خودش کنار آرمسترانگ ایستاده و ماجرا را از نزدیک دیده بوده است! البته این نکته را نباید از یاد ببریم که در آن دوران، روس ها قبل از در مدار قرار گرفتن سفینه های فضایی، خبری را منتشر نمی کردند وگرنه ممکن بود مثلا خبر پرتاب گاگارین، هیجان بیشتری نسبت به سفر به ماه داشته باشد.
>> گام های جدی دارپا برای دسترسی منظم به فضا ؛ پروژه XS-1
مفیدترین سفینه فضایی
به نظر من مفیدترین سفینه فضایی، مجتمع مداری میر و خدماتی بود که این ایستگاه فضایی ارائه کرد. روس ها در جریان ماموریت ایستگاه فضایی میر که از ۱۹۸۶ آغاز شد، به تجارب با ارزشی رسیدند که از حاصل آن اینک در ایستگاه فضایی بین المللی بهره برداری میشود. این ایستگاه فضایی به تدریج با فرستادن واحدهای بزرگ به تدریج به یک مجتمع عظیم و فعال صنعتی، علمی و تحقیقاتی در مدار زمین تبدیل شد.
در سایه امکانات و توانایی های آن، روس ها توانستند کارهای مفید بسیاری را صورت دهند و فعالیت های چشمگیری در توسعه فناوری فضایی داشته باشند که از جمله آنها می توان به دستیابی به رکورد طولانی مدت اقامت انسان در فضا به مدت ۴۳۷ شبانه روز اقامت اشاره داشت. یعنی زمان تقریبی سفر به مریخ و بازگشت از این سیاره که به اسم دکتر «والری پالیاکف» به ثبت رسید. البته نباید از حاصل ارزشمند ماموریت های شاتل هم چشم پوشی کرد گرچه بالاترین صدمات انسانی را هم (نه خود سیستم بلکه بی توجهی و بی خیالی های دست اندرکاران ناسا) بوجود آورد.
خطرناک ترین پروازهای فضایی
خطرناک ترین پروازهای فضایی که تا حدودی به خیر گذشت، ماموریت های دو سفینه سرنشین دار وسخد بودند. این ناو به دلیل نداشتن سامانه نجات مطمئن، جان فضانوردان را در لبه مرگ قرار می داد. رهبران سیاسی شوروی در آن زمان، با وجود درصد بالای خطر، صرفا برای برد در یک رقابت و کسب به اصطلاح پرستیژ فضانوردان را به استقبال مرگ فرستادند. با توجه به این که ناسا اعلام کرده بود به زودی ناو ۲ نفره جمینی را راهی مدار زمین می کند و در جریان سفر دومین ناو جمینی. یکی از فضانوردان راهپیمایی خواهد کرد، روس ها سفینه یک نفره وستک را با برداشتن برخی تجهیزات و عدم استفاده از لباس فضایی، به ناوی سه نفره تبدیل کردند!
در جریان پرواز وسخد_۲، دو فضانورد با لباس فضایی شرکت داشتند و یکی از آنها در فضا راهپیمایی کرد. بر اساس اسناد و مدارک، ۱۸ بار در جریان این ماموریت، جان فضانوردان در مرز نابودی قرار گرفت. البته همانطور که گاگارین گفته بود فضانوردی مثل گروه پیشتاز در جنگ است. پیشاهنگان هر حمله ممکن است هیچ گاه برنگردند. به همین دلیل حتی امروز هم نمی توان پرتاب های فضایی را عاری از خطر بدانیم و هر کدام از آنها می توانند خطر مرگ را در پی داشته باشند.
بی خودترین ماموریت فضایی!
بی خودترین ماموریت فضایی را می توان پرتاب های ۱۵ دقیقه ای غیر مداری شپارد و گریسام در سال ۱۹۶۱ دانست که ناسا بعد از پرواز تاریخی گاگارین برای اینکه خودی نشان دهد، جان دو فضانورد را برای پروازی که هیچ ارزش حتی تبلیغاتی هم نداشت به خطر انداخت.
در جریان پرواز دوم چیزی نمانده بود که گریسام غرق شود و یک افتضاح بزرگ را برای آمریکا رقم بزند.
بعد از پرواز گاگارین و در حالی که تمام رسانه های گروهی دنیا با شور و ناباوری به این اتفاق بی سابقه نگاه میکردند، ناسا، سازمان فضایی آمریکا تصمیم گرفت با موشک ضعیف ردستون و سفینه کوچک مرکوری وارد عمل شود. «آلن شپارد» تقریبا یک ماه بعد از گاگارین به فضا پرتاب شد و سفینه اش بدون آن که بتواند در مدار زمین قرار گیرد، بعد از رسیدن به ارتفاع ۱۸۶ کیلومتری، به زمین بازگشت و در آب های اقیانوس اطلس فرود آمد.
در برابر سفر ۱ ساعت و ۴۸ دقیقه ای گاگارین که یک بار زمین را دور زده بود، پرواز ۱۵ دقیقه و ۲۲ ثانیه ای غیر مداری شپارد، یک عمل بی ارزش به شمار می رفت، اما ناسا نیاز داشت به گونه ای خودنمایی کند.
سفر دوم ناو مرکوری به سرنشینی ویرجیل گریسام، ارزشی بیشتر از شپارد نداشت. ناو تکرار همان پرواز را باید انجام می داد و رکورد شپارد را در ۱۵ ثانیه بالا برد!
به دلیل نقص های فنی مختلف، علمیات پرتاب چندبار متوقف شد. جالب آنکه این پرتاب در حالی انجام شد که در آخرین لحظه مشخص شد که یکی از پیچ های دریچه ناو شکسته، اما برای آنکه بیش از این در پرتاب تخیر نشود، مسئولین تصمیم گرفتند بدون تعویض پیچ و تعمیر آن را پرتاب کنند!
در بازگشت سفینه اوضاع از این هم بدتر بود، قایق بادی ناو عمل نکرد. گریسام با تلاش خود را از ناو در حال غرق شدن به ببیرون کشاند. به دلیل عجله و اضطراب ناشی از وضعیت اضطراری پیش آمده، در زمان خارج شدن از ناو گریسام فراموش کرد دریچه هوایی لباس فضایی را ببندد و آب از طریق آن به داخل لباس رفت و آن را پر کرد.
زمانی که کیهان نورد متوجه این مشکل شد دیر بود، زیرا لباس سنگین پر از آب او را به پایین می کشید. «گریسام» سعی می کرد خود را نجات دهد و دست هایش را تکان می داد، اما خلبانان بالگرد نجات فکر می کردند که او دارد برای آنها دست تکان می دهد و از او عکس می گرفتند؛ بعد از ۲ دقیقه آنها متوجه شدند که گریسام در حال خفه شدن است و او را از آب به بالا کشیدند!
ضروری ترین پرواز فضایی
ضروری ترین پرواز فضایی را ولادیمیر سالاویف و پاول وینوگرادوف در سال ۱۹۹۷ با سایوز_۲۶، بعد از تصادف سفینه پروگرس با متجمع مداری میر انجام دادند که طی آن این ۲ نفر با انجام ۳ راهپیمایی فضایی طولانی، بخش های اصلی صدمه خورده را تعمیر یا تعویض کرده و عمری دوباره به ایستگاه فضایی دادند.
>> کشف سیاره ای با بیضی‌ترین مدار در فاصله ۱۱۷سال نوری
جریان تصادف از این قرار بود که روز ۲۴ ژوئن ۱۹۹۷ کیهان نوردان باید جداشدن و اتصال ناوی از نوع پروگرس را انجام می دادند. پروگرس M-34 در روز ۲۴ ژوئن ۱۹۹۷ از مجتمع مداری میر جدا شد. روز ۲۵ «ژوئن تسیبلیف» فرمانده گروه کیهان نوردان ساکن میر، هدایت پروگرس را به عهده گرفت. این کار را نه از داخل پروگرس، بلکه از میر و با استفاده از دستگاه های ارتباطی بین دو ناو انجام می داد.
ناگهان ناو باربری از کنترل خارج شده و چند لحطه بعد، صدای وحشتناک تصادف در داخل ایستگاه مداری شنیده شد. فشار هوا رو به کاهش گذاشت و برق مجتمع شروع به چشمک زدن کرد. کیهان نوردان بلافاصله متوجه شدند که یکی از بخش های مجتمع، به نام اسپکتر صدمه دیده است.
بر اساس نظر کارشناسان دو فضانورد فنی و ماهر باید با سفینه بعدی به میر سفر می کردند تا کار تعمیرات را انجام دهند وگرنه این مجتمع ارزشمند دیگر قابل استفاده نبود، به همین دلیل ولادیمیر سالاویف و پاول وینوگرادوف در سال ۱۹۹۷ با سایوز_۲۶، به متجمع مداری میر سفر کردند.
برترین پرواز فضایی
برترین پرواز فضایی را به طور دقیق نمی شود معین کرد چون هر کدام از آنها ارزش خاص خود را دارند، اما شاید بتوان گفت که یکی از برترین و مهم ترین کارهایی که در جریان پروازهای فضایی صورت گرفت، عملیات در مدار قرار دادن تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۰ و به دنبال آن تعمیراتی بود که در سال های بعد روی آن انجام گرفت. تلسکوپ هابل خدمات بزرگی در جهت توسعه دانش اخترشناسی انجام داد، گرچه ارزش کار کاوشگرهای وویجر نیز ارزنده بود و تحولی در شناخت سیارات منظومه شمسی به شمار می روند.
مضحک ترین پرواز فضایی
به نظر من مضحک ترین پرواز فضایی را روس ها با بردن "شیخ مظفر" از مالزی و "گای لالبیرت" از کانادا انجام دادند. این که سازمان فضایی روسیه برای کسب در آمد مجبور شد صندلی سایوز را در اختیار فضانوردان غیر حرفه ای بگذارد تا حدودی قابل توجیه است. اما انتخاب افرادی مثل شیخ مظفر و لالبیرت در حقیقت توهین به حتی فضانوردان غیر حرفه و کسانی بود که به عنوان کیهانگرد (توریست فضایی) راهی ایستگاه فضایی بین المللی شدند
با نگاهی به زندگینامه فضانوردان غیر حرفه ای اعزامی در قالب توریست های فضایی ، می بینیم که همه آنها از جمله خانم انوشه انصاری دارای تحصیلات و تخصص های ارزشمند علمی و فنی هستند ، اما نه شیخ مظفر و نه لالیبرت چنین ویژگی های نداشتند. اولی رستوران دار و مانکن لباس بود و دومی صاحب بک سیرک !
پر اشتباه ترین پرواز فضایی
پر اشتباه ترین پرواز فضایی که در عین حال خطرناک ترین آنها هم به شمار می رود ماموریت وسخد ۲ است که لحظه به لحظه جان فضانوردان در معرض خطر مرگ قرار گرفت و حتی قبل از پرتاب هم برخی از ای خطرها معلوم بوذ اما به دلیل رقابت بین دو ابر قدرت آن زمان یعنی آمریکا و شوروی ، این پرواز انجام شد.
>>آسانسور فضایی ایده ای قدیمی در داستان‌های علمی تخیلی در آینده رنگ واقعیت به خود خواهد گرفت
دو سفینه آزمایشی وسخذ که به شکل بدون سرنشین پرتاب شده بودند، در جریان پپرواز شکست خوردند و کیهان نوردان با ناوی به فضا رفتند که معلوم نبود آیا سالم به زمین بر می گردد یا خیر ؟ در جریان پرواز وسخد ۲ "الکسی لئوف" در فضا نخستین راهپیمایی بشر را انجام داد او بعد از این راهپیمایی به دلیل باد کردن بیش از حد لباسش نمی توانست از دریچه ناو ، وارد سفینه شود ! بعد از آن که بالاخره با زحمت زیاذ به سفینه برگشت ، در سفینه چفت نمیشد و فضانوردان خود را آماده مرگ کردند
بعذ از بر طرف شدن نقص دریچه ورودی سفینه ، سرنشینان ناو با مشکلات دیگری مواجه شدند از جمله دستگاه هدایت خودکار برای ورود به جو زمین به موقع عمل نکرد که خوشبختانه فرمانده ناو متوجه شد و جلوی ورود غیر طبیعی را گرفت . مشکلات این ناو تا فرود ئر منطقه ای نا شناخته ئر جنگل های پرم ادامه داشت. الکسی لئونف یکی از سرنشینان ناو در جریان این ماموریت یک روزه بیش از ۶ کیلوگرم وزن کم کرد!
پر افتخارترین پرواز فضایی
شاید بتوان گفت پر افتخارترین پرواز فضایی را نیل آرمسترانگ ، ادوین آلدرینو مایکل کالینز با آپولو ۱۱ انجام دادند. ماموریت آپولو ۱۱ توانست به کلی پشت حریف فضایی آن روزگار آمریکا را به خاک برساند روس ها از آغاز عصر فضا ، توانسته بودند برگ برنده های زیادی را رو کنند و در مقاطع مختلف پیروزی های چشمگیری به دست آورند
موفقیت های آنها به ویژه در دوران خروشچف که آدمی جنجالی و پر سر و صدا بود ، به کلی آبروی فناوری آمریکا را برده بود. فرود انسان بر ماه ، قد خمیده آمریکا را راست کرد.
آنهایی که امرز برای ایجاد شک می پرسند حاصل این سفرها چه بود و چرا آمریکا ماموریت های سرنشین دار به ماه را ادامه نداد ، از جو آن روز حاکم بر دنیا بی خبر هستند. روس ها با پیروزی های پی در پی که بعضی از آنها صرفا به علت تبلیغات انجام می شد ، برخی برای به دست آوردن عنوان نخستین و تنها برخی جنبه علمی داشت ، سنگ تمام گذاشته و آمریکایی ها را واقعا کیش و مات کرده بودند. پرواز آپولو ۱۱ و گام نهادن آرمسترانگ بر ماه ، در حقیقت پاک کننده و یا حداقل کم رنگ کننده تمام افتخارات روس ها بود
منبع : Nasa